Hooihuizen

In de volksmond ook vaak kapberg genoemd…

Een hooihuis – in de volksmond ook vaak kapberg genoemd – is van origine een regionale versie van de kapberg en heeft zijn oorsprong in Waterland, de Beemster en de Zaanstreek. Waar de kapberg bestaat uit één tot zeven staanders – roeden – waarlangs het dak op- en neer kan bewegen, heeft het hooihuis een stijve gebintenconstructie en vaste kap.
De grondvorm van het hooihuis is rechthoekig – vaak vierkant – en bestaat uit twee houten gebinten met op poeren gefundeerde staanders – roeden – op de hoeken die de draagbalken – lannen – van de kap ondersteunen. Voor de stabiliteit is dit geheel voorzien van (vaak) dubbele schoren in de lengte- en dwarsrichting. Vanuit de
lannen vormt een piramidevormige sporenkap het dak, met een dakhelling van meer dan 45 graden, welke met riet of keramische dakpannen bekleed werd.
De wanden van het hooihuis werden meestal gevormd door – zwart geteerde – gepotdekselde houten delen. Soms werden ze echter bekleed met dakpannen: het zogenaamde pannenhooihuis (ook bekend als pannenkaakberg, of pannenberg), waarvan er nog maar enkele bewaard gebleven zijn Soms was het hooihuis met een stal als tussendeel aan het woonhuis vastgebouwd; Dit geheel wordt dan ook wel
een hooihuisboerderij genoemd. Vaak stonden de hooihuizen echter los op het erf van – vaak -een (stolp)boererij.
Van de hooihuisconstructie is in het begin van de zeventiende eeuw de in Noord-Holland veel voorkomende stolpboerderij afgeleid, waarbij het hooihuis aan meerdere zijden voorzien werd van aanbouwen tbv.  het houden van vee en/of bewoning.


Hoewel hooihuizen hoofdzakelijk werden gebouwd voor de opslag van hooi en sto, werden ze ook in dorpen in de Zaanstreek en Waterland gebouwd/gebruikt voor andere doeleinden: als bedrijfsruimten en ook als (uitbreiding van) woningen.
In de 20e eeuw hebben de meeste van deze bouwwerken hun oorspronkelijke functie verloren en zijn vele inmiddels gesloopt. De laatste jaren ontstaat er een groeiende waardering voor deze beeldbepalende bouwwerken en worden ze veelal omgebouwd tot woning of bedrijfsruimten. Ook staat het hooihuis tegenwoordig model voor nieuwbouwwoningen en kunnen ze een fraaie uitbreiding zijn bij bestaande woonhuizen.
In diverse welstandsnota’s en beeldkwaliteitplannen in de regio zijn regels opgesteld om bij verbouw, maar ook bij nieuwbouw de karakteristieke eigenschappen van de hooihuizen te beschermen:
- Gevels uitgevoerd in hout (of keramische dakpannen)
- Een piramide dak met een dakhelling tussen de 45 en 60 graden
- Een rechthoekig – bijvoorkeur vierkant – grondvlak
- Een donkere kleurstelling

.

Enkele door ons gerealiseerde hooihuizen/kapbergen:


– Hooihuisboerderij aan de Dorpsstraat te Jisp


– Hooihuis Oudelandsdijk te Spijkerboor


– Hooihuis Oudelandsdijk te Spijkerboor


– Hooihuis te Engewormer


– Hooihuis Dorpsstraat te Wormer